Znaki geodezyjne

Definicję znaków geodezyjnych określa ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne, zgodnie z którą przez określenie ”znaki geodezyjne” rozumie się:

„… znaki z trwałego materiału, określające położenie punktów osnowy geodezyjnej” (Art. 2).

Natomiast przez określenie „osnowa geodezyjna” należy rozumieć zbiór punktów geodezyjnych utrwalonych w terenie, których wzajemne położenie zostało określone za pomocą pomiarów geodezyjnych.

Zobacz naszą nowoczesną Mapę Geoportal360

Punkty osnowy geodezyjnej

Punkty osnowy geodezyjnej pełnią rolę nawiązania dla wszystkich robót geodezyjnych, których wynikiem są współrzędne określone w państwowym układzie współrzędnych.

Każdy punkt osnowy geodezyjnej ma niepowtarzalny i niezmienny numer nadawany na etapie sporządzania projektu technicznego osnowy.

Numer punktu składa się z trzech członów. Pierwszy człon określa godło arkusza mapy, na którym znajduje się punkt, drugi człon numeru zawiera informację o rodzaju osnowy, trzeci człon oznacza właściwy numer punktu w ramach danego arkusza mapy.

Znaki geodezyjne, jako znaki określające położenie punktów osnowy geodezyjnej, mające swoje położenie w państwowym systemie odniesień przestrzennych, oznacza się w terenie w sposób trwały, uniemożliwiający zniszczenie przypadkowe bądź umyślne.

Dane znaku geodezyjnego są umieszczone w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym.

Znaki geodezyjne wykonuje się najczęściej z bardzo trwałego materiału, takiego jak kamień lub beton. Położenie punktu pomiarowego oznacza się na nim naciętym krzyżem, żelazną rurką lub bolcem.

Przeczytaj: Rodzaje prac geodezyjnych

Typy znaków geodezyjnych

W zależności od rodzaju i ważności pomiaru stosuje się różne rodzaje znaków geodezyjnych. Do najczęściej stosowanych typów znaków do stabilizacji punktów geodezyjnych, zalicza się:

1. Typ A – jest to słup betonowy o wysokości 70 cm i podstawie 24 x 24cm, część górna ma wymiary 15 x 15 cm. Elementem podstawowym znaku jest metalowa rurka zatopiona w nim o średnicy 3 cm i długości 35 cm.
2. Typ B – jest to słup granitowy lub bazaltowy o wysokości 70 cm, o wymiarach w górnej części 20 x 20 cm. Punktem pomiarowym znaku jest wyciosany na górnej części słupa krzyż.
3. Typ C – jest to odlew żeliwny w kształcie ostrosłupa o wysokości 50 cm. Punktem pomiarowym znaku jest otwór w górnej części znaku. Tego typu znaki spotykane są najczęściej w miastach.
4. Typ D – jest to skrzynka z odlewu żeliwnego. Punktem pomiarowym znaku jest otwór umieszczony pod przykrywką.
5. Typ E – jest to pal wykonany z gatunku drewna odpornego na gnicie. Średnica takiego znaku powinna wynosić 15 cm, a długość 1m. W dolnej części pala znak zawiera przybitą poprzeczkę utrudniająca wyciągnięcie znaku. Punktem pomiarowym znaku jest gwóźdź wbity w głowicę pala.
6. Typ F – jest to pal drewniany podobny do typu E, lecz bez poprzecznej belki. Ten typ znaków umieszcza się na terenach grząskich. Wskazanym jest, aby długość pala umożliwiała sięgnięcie jego końca do gruntu trwałego.
7. Typ G – jest to rura kanalizacyjna wypełniona cementem z osadzonym na wierzchu gwoździem. Tego typu znaki stosuje się również w terenie grząskim.
8. Słup obserwacyjny – jest to znak wykonany z betonu, w którym osadzany jest znak geodezyjny, zakładany dla wybranych punktów osnowy podstawowej. Tego rodzaju znak przystosowany jest do wykonywania z niego pomiaru bez pomocy statywu i zapewniający jego długoletnie przetrwanie.
9. Reper – trwale stabilizowany znak geodezyjny osnowy wysokościowej określonej rzędnej wysokościowej w przyjętym układzie odniesienia. Repery wykorzystywane są do wykonania niwelacji podczas przeprowadzania pomiarów geodezyjnych i są fizyczną realizacją państwowej osnowy wysokościowej. Wysokości reperów są określane za pomocą pomiarów metodą niwelacji geometrycznej lub techniką GNSS.

Łącznie ze znakami naziemnymi stosuje się znaki podziemne zwane podcentrami. Jako znaków podziemnych używa się różnego rodzaju kostek betonowych, o wymiarach 20x20x10 cm z wyrytym na środku górnej powierzchni krzyżem lub osadzoną rurką żelazną o średnicy ok. 3 cm. W niektórych przypadkach, jako podcentry można użyć zwykłej butelki odwróconej dnem do góry, dobrze wypalonej cegły z wyciosanym krzyżem w środku.

Przy pomiarach o większej dokładności, jako znak geodezyjny stosowany jest słup betonowy zbrojony o wysokości 90 cm z głowicą żeliwną. Na głowicy umieszczony jest numer i seria znaku. Punktem geodezyjnym jest środek krzyża na głowicy, a znakiem podziemnym jest płyta betonowa zbrojona.

Przeczytaj: Rozgraniczenie nieruchomości

Stabilizacja znaków geodezyjnych

Utrwalenie znaków geodezyjnych nazywa się stabilizacją. Warunkiem prawidłowej stabilizacji znaku geodezyjnego jest zachowanie osi znaku naziemnego i krzyża znaku podziemnego w jednej linii pionowej. Znaki geodezyjne osadza się równo z ziemią.

Opis topograficzny znaku geodezyjnego

Każdy znak geodezyjny posiada opis topograficzny zawierający takie elementy, jak:

• rodzaj znaku,
• nazwę miejscowości,
• rok osadzenia,
• nazwę ulicy lub nazwisko właściciela gruntu, na którym znak został posadowiony.

W skład opisu topograficznego znaku geodezyjnego wchodzi szkic sytuacyjny, na którym rysuje się charakterystyczne elementy terenu oraz wprowadza się odległości do tych elementów.

Znaki geodezyjne a znaki graniczne

Definicję znaku granicznego określa § 2 pkt. 4 Rozporządzenia Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 14 kwietnia 1999 r. o rozgraniczeniu nieruchomości, Dz. U. Nr 45, poz. 453, zgodnie z którą:

„znak graniczny, to znak z trwałego materiału umieszczony w punkcie granicznym lub trwały element zagospodarowania terenu znajdujący się w tym punkcie”.

Znaki graniczne rozmieszcza się w taki sposób, aby z jednego punktu znaku był widoczny następny. Odległość między granicznikami nie powinna przekraczać 200 m. W przypadku granicy posiadającej nieregularny kształt, graniczniki są stabilizowane w punktach załamania tej granicy.

Lokalizacje każdego granicznika opisuje się w protokole granicznym lub w akcie ugody oraz nanosi na szkic graniczny.

W praktyce znaki graniczne mogą się pokrywać ze znakami geodezyjnymi. Sytuacja taka może mieć miejsce, gdy znaki graniczne będą równocześnie punktami osnowy.

Tak więc znaki geodezyjne nie są tożsame z punktami geodezyjnymi. Przede wszystkim, definicje znaku geodezyjnego oraz punktu geodezyjnego określa odrębna podstawa prawna.

Znaki geodezyjne stanowią element osnowy geodezyjnej, natomiast znaki graniczne są elementem konkretnej granicy.

Zarówno znaki graniczne jak i znaki geodezyjne podlegają ochronie prawnej.

Ochrona znaków geodezyjnych

Znaki geodezyjne i urządzenia zabezpieczające te znaki podlegają ochronie prawnej. Wskazuje na to jednoznacznie treść artykułów 14, 15 ,48 Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne. Zgodnie z art. 48:

„Kto wbrew przepisom niszczy, uszkadza, przemieszcza znaki geodezyjne, grawimetryczne lub magnetyczne i urządzenia zabezpieczające te znaki oraz budowle triangulacyjne, a także nie zawiadamia właściwych organów o zniszczeniu, uszkodzeniu lub przemieszczeniu znaków geodezyjnych, grawimetrycznych lub magnetycznych, urządzeń zabezpieczających te znaki oraz budowli triangulacyjnych – podlega karze grzywny”.

Ochrona znaków geodezyjnych polega m.in. na zawiadomieniu starosty oraz właściciela nieruchomości o tym, że:

• na gruncie, którym włada umieszczono znak geodezyjny (państwowy) podlegający ochronie,
• znak geodezyjny będzie okresowo podlegał przeglądowi i konserwacji,
• ustawieniu urządzeń sygnalizujących położenie znaku, jak również naniesieniu budowli zabezpieczających znaki (w obszarach leśnych w miejscu położenia znaku geodezyjnego dokonuje się przecinki tzw. wizur od znaku w czterech kierunkach geograficznych).

Zawiadomienie o ochronie dostarcza się również, gdy za znaki geodezyjne przyjęto trwałe elementy zagospodarowania terenu, do których zaliczamy: gałki, maszty na wieżach lub dachach, specjalnie zamontowane tarcze, obeliski, cylindry, bolce, pręty.

Osoba wykonująca stabilizację znaku geodezyjnego, przekazuje kopię dokumentu świadczącego o tej czynności, do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.

W treści zawiadomienia zawiera się informację o:

• warunkach umieszczenia znaków geodezyjnych,
• podstawie prawnej,
• terminach przeglądu tych znaków.

Przegląd i konserwacje znaków geodezyjnych

Przegląd i konserwacje znaków geodezyjnych przeprowadza się:

• w czasie prowadzenia prac geodezyjnych związanych z zakładaniem i modernizacją osnowy geodezyjnej, grawimetrycznej i magnetycznej,
• okresowo lub doraźnie w czasie wystąpienia zagrożenia życia lub mienia oraz w przypadku zniszczenia znaku geodezyjnego.

Wykonanie prac geodezyjnych związanych z zakładaniem nowej osnowy geodezyjnej I i II klasy zapewnia Główny Geodeta Kraju.

W przypadku osnów geodezyjnych znajdujących się na gruntach pozostających w zarządzie Ministra Obrony Narodowej oraz jednostek podporządkowanych temu ministerstwu, wykonanie prac geodezyjnych związanych z konserwacją znaków geodezyjnych podlega Ministrowi Obrony Narodowej.

Przegląd i konserwacje znaków geodezyjnych osnowy geodezyjnej klasy niższej należy do kompetencji starosty.

Nie podlegają ochronie znaki geodezyjne umieszczone tymczasowo w okresie budowy oraz znaki umieszczane przy zakładaniu osnów pomiarowych.

Ochrona znaków granicznych

Ochronę znaków granicznych zapewniają zapisy art. 38 Prawo geodezyjne i kartograficzne, art. 277 Kodeksu karnego oraz art. 152 Kodeksu cywilnego.

Pierwszy z nich stanowi, że:

„Właściciel lub inne osoby władające nieruchomościami (gruntami) są obowiązani do ochrony znaków granicznych”.

Natomiast zgodnie z art. 277 k.k.:

„Kto znaki graniczne niszczy, uszkadza, usuwa, przesuwa lub czyni niewidocznymi albo fałszywie wystawia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Art. 152 Kodeksu cywilnego określa obowiązki właścicieli gruntów sąsiednich, zgodnie z którymi:

„Właściciele gruntów sąsiadujących obowiązani są do współdziałania przy rozgraniczeniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych; koszty rozgraniczenia oraz koszty urządzenia i utrzymywania stałych znaków granicznych ponoszą po połowie”.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne.
2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 kwietnia 1999 r. w sprawie ochrony znaków geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych.
3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 14 lutego 2012 r. w sprawie osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych.
4. Ustawa Kodeks karny.
5. Ustawa Kodeks cywilny.

Foto: Fotolia